Representative, Lone District of Iligan
ILIGAN CITY — Matod pa sa mga eksperto, base sa datos nga ilang nakuha sa Philippine Statistics Authority o PSA, ang mga mag-uuma ug mangingisda ang gikonsiderang “poorest of the poor” dinhi sa Pilipinas.
Mao kini ang mga panginabuhi nga adunay pinakataas nga “poverty incidences” sa nasod – 32 percent sa mga mag-uuma ug 26 percent sa mangingisda.
Matod pa, tungod kini sa ubos nga pagtan-aw sa industriya sa agrikultura.
Ginatan-aw sa kadaghanan ang agrikultura isip “poor man’s sector” o sektor alang sa mga kabus. Dili daw interesado ang mga kabatan-unan sa pag-uma ug mas gusto Nila mubalhin ug manginabuhi sa mga syudad o urban communities.
Dugang hinungdan niini mao ang pag-convert sa mga yuta ngadto sa komersyo; ubos nga halin sa produkto tungod sa middle-man system; ug kakulangan sa suporta gikan sa gobyerno.
Dugang pa, daghang mga mag-uuma ug mangingisda ang wala mangapil sa mga kooperatiba, nga mao’y ginatabangan kasagara sa gobyerno.
Sumala sa Department of Agrarian Reform (DAR), delikadong mangahurot ang atong mga mag-uuma sulod sa pulo ka tuig kung dili nato madani ang kabatan-unan nga musulod niini.
Dili gyud maayo kining na-obserbahan nato karon nga ubos ang pagtan-aw sa uban sa atong mga mag-uuma ug mangigisda. Kung buot huna-hunaon, sila ang hinungdan nga aduna kita’y supply sa mga pagkaon sa atong merkado ug tindahan.
Ang gipangkaon natong bugas, gulay ug prutas, ug mga gina gamit natong mga lamas, gikan sa atong mga mag-uuma. Kung wala’y mga mag-uuma ug agrikultura, wala’y pagkaon ang atong komunidad. Busa importante kaayo sila sa atong kinabuhi.
Kining ‘middle-man system,’ nagkinahanglan kining ug reporma ug regulasyon. Kasagara niini nga mga transaksyon, lugi ang atong mag-uuma. Kinahanglan mas protektahan pa nato ang mga mag-uuma tungod sila ang naningkamot ug nahago sa pagtanom ug pagpatubo niining mga pagkaon nato.
Nasabtan usab nato nganong kinahanglan ang mga negosyante nga mga ‘middle man.’ Aduna usab sila’y importanteng parte sa pagpalit ug pagdala sa mga produkto ngadto sa atong mga merkado. Apan adunay mga abusado nga nagpahimulos sa kalisod sa atong mga mag-uuma, ug kinahanglan masolusyunan kini.
Isip inyong representante, padayon akong maningkamot nga makahatag ug suporta sa atong mga mag-uuma. Aduna kitay mga programa kauban sa TESDA ug Department of Agriculture (DA) nga maghatag ug training sa mga mag-uuma sa ‘modern farming methods’ ug paggamit ug teknolohiya aron mas mapadali ang pag-uma.
Aduna kita’y mga farm-to-market roads nga gipahimo aron mas daling ma-deliver ang mga produkto gikan sa kabukiran paingon sa merkado. Nasayod kitang ang dili maayong dalan, mao’y kasagarang hinungdan nga mangadaot ang produkto pag-abot sa merkado.
Busa importante nga adunay mga maayong dalan nga magkonekta sa kabukiran ug syudad, ug usa kini sa atong mga gipabuhat nga proyekto.
Aduna usab kita’y gipahigayong Farmer’s Summit kada tuig, diin mapakita sa mga mag-uuma ang ilahang mga produkto diha sa mga mall ug uban pang dagkong tindahan. Mahimo nilang i-display ang mga gulay, prutas, fruit juice, ug uban pang produkto. Pamaagi usab kini aron makabuhat sila ug mga kasabutan ug transaksyon sa mga tindahan sa syudad aron mahimo silang supplier sa ingredients kada bulan.
Nagpasa usab kita ug House Bill nga magpalapad sa kapasidad sa atong school of fisheries aron mahimo kining polytechnic state college nga magpakusog sa atong umaabot nga workforce sa pangisda dinhi sa atong dakbayan ug rehiyon.
Mangita kita ug dugang pang resources aron daghan pa kitang mabuhat. Padayon gayud kitang maningkamot nga mas daghan pa kita’g mabuhat alang sa agrikultura ug kasiguruhan sa pagkaon.
Matag industriya importante sa atong katawhan ug dakbayan, apan dili gyud angay kalimtan ang mga mag-uuma ug mangingisda. Sila ang hinungdan nga aduna kitay makaon sa matag adlaw busa dili nato sila pasagdan.
Usa gyud kini dapat sa mga prayoridad sa atong gobyerno busa giawhag ko ang mga ahensya ug organisasyon nga mas pakusgan ang atong mga lakang ug inisyatiba sa pagtabang sa atong agrikultura – sa mga mag-uuma, ug mangingisda.
Sa dugay nang panahon, dali ra sila malimtan. Apan kinahanglan tan-awon nato kanunay ang ilang kahimtang.
Bukas kanunay ang akong buhatan alang sa mga partnerships nga mahimong mabuhat aron maka-serbisyo ug makatabang kita sa atong mga mag-uuma ug mangingisda.
Asenso Iliganon!